Analiza terenu pod ogród
Zanim w naszym projekcie damy się ponieść wyobraźni, zastanówmy się przez chwilę nad tym, co dany teren ma nam do zaoferowania. Analizując wystawę (czyli usytuowanie względem stron świata), nasłonecznienie, ukształtowanie terenu oraz typ gleby, nawet w niewielkim ogrodzie możemy być zaskoczeni mnogością mikroklimatów. Ich określenie i znajomość mają znaczenie nie tylko przy doborze odpowiednich roślin, lecz także przy wyznaczaniu położenia różnych elementów naszego ogrodu: patiów, cienistych zakamarków, oczek wodnych czy rabat z kwiatami w stylu śródziemnomorskim. Lubię, kiedy poszczególne miejsca w moim ogrodzie mają zdecydowany charakter, który podkreślam, nadając im odpowiednie nazwy, jak rabata wiosenna, jesienna, ogród leśny, morski, rabata tropikalna itd. Brzmi to bardzo dumnie, ale w rzeczywistości są to niewielkie obszary ogrodu, na których dobrałam odpowiedni typ roślinności doskonale pasujący do warunków danego miejsca. Takie określenia pomagają szybko ocenić, czy jakaś roślina będzie odpowiednia do naszego ogrodu, lub znaleźć miejsce dla tych, które dostajemy w prezencie bądź kupujemy pod wpływem impulsu.
Miejsca nasłonecznione
Od usytuowania naszego ogrodu zależy ilość światła, jaka dociera do poszczególnych jego części o różnych porach dnia. W pierwszej ko-lejności na nasz projekt powinniśmy zatem nanieść kierunki świata. Na półkuli północnej ogród wychodzący na południe jest najlepiej nasłoneczniony, także^zimą, kiedy słońce wędruje na niebie niżej, Ogrody wychodzące na północ są często dobrze oświetlone, jednak ich części znajdujące się w cieniu budynków i drzew mogą być ciemne i chłodne, głównie zimą. Do ogrodu o wystawie zachodniej wpada dużo popołudniowego słońca, co ma istotne znaczenie w przypadku patia, w którym zamierzamy się relaksować po trudach dnia. Ogród wychodzący na wschód zalany jest porannym słońcem, ale już późnym popołudniem brakuje w nim światła.
W ogrodach miejskich duże znaczenie ma cień rzucany przez sąsiadujące budynki, na wsi zaś cień drzew i żywopłotów. Szczególnej uwagi wymaga teren pagórkowaty. Nie ma sensu kupować ogrodu po wschodniej stronie wzgórza, jeżeli zależy nam na dobrym, popołudniowym słońcu. Z drugiej jednak strony, jeśli jesteśmy rannymi ptaszkami, nie nacieszymy się porannym słońcem, wybierając ogród od zachodu.
Piekące słońce i lekka gleba
Połączenie obu tych czynników stwarza zaskakująco dobre warunki do uprawy całej gamy roślin śródziemnomorskich, które doskonale czują się na nasłonecznionych stanowiskach, w przepuszczalnej i lekko próchnicznej glebie. Podłoża cięższe i bardziej żyzne często prowadzą do wybujałości roślin, które stają się wówczas szczególnie wrażliwe na zimowy chłód i wilgoć. Jeżeli chcemy latem ograniczyć parowanie wody, najlepszym mulczem dla tego typu roślin będą: żwir, drobne kamienie lub łupki.
Piekące słońce i gliniasta gleba
Takie połączenie sprawia, że warunki do uprawy roślin są niestety dużo trudniejsze. Gliniasta gleba w słoneczne, gorące dni tworzy zbitą skorupę, na której podczas suszy pojawiają się spękania. Podłoże takie jest słabo przepuszczalne, a zatem podczas intensywnych opadów teren szybko staje się podmokły, co wyklucza uprawę wielu roślin. Najlepszą ściółką na takie stanowiska jest gruba warstwa materiału organicznego, który odżywi glebę i wypełni szczeliny.
Półcień
Stanowiska tego typu są charakterystyczne dla ogrodów wychodzących na północ, gdzie dociera niewiele bezpośredniego światła słonecznego, ale też mało cienia rzucają sąsiednie budynki. Dobre światło wpada najczęściej do ogrodu z boku, rankiem i późnym popołudniem. Pod drzewami o luźnych koronach tworzy się niezbyt głęboki, raczej rozproszony cień. Warunki na takich stanowiskach bardzo przypominają te panujące na skraju lasu, dlatego są wręcz idealne dla roślin leśnych. Rośliny te lubią żyzną, ale dobrze przepuszczalną glebę. Ziemię należy więc nawozić materiałem organicznym lub stosować mulcz z liści.
W małych ogrodach podwyższone rabaty, założone u podnóży wychodzących na północ ścian i murków, będą stanowić doskonałe miejsca na leśne ogródki. Na takich stanowiskach korzenie roślin nie ulegną przegrzaniu podczas gorącego lata, a szerokich i płaskich liści nie będzie przypalało zbyt ostre słońce.
Stanowiska suche i zacienione
Stanowiska zubożałe w składniki odżywcze i wodę są jednymi z najtrudniejszych, jakie możemy spotkać w ogrodach. Występują w cieniu rzucanym przez gęste korony drzew o rozbudowanym systemie korzeniowym. Nawet najbardziej odporne rośliny, wymienione poniżej, będą karłowate i nieciekawe, jeśli nie będziemy ściółkować podłoża i dbać o jego wilgotność.
Pod drzewami
Bluszcz rozwija się nawet w najgłębszym cieniu. Możemy odciąć kilka pędów z rośliny dziko rosnącej i posadzić je na obrzeżu cienia rzucanego przez drzewo. Następnie rozrastające się rośliny należy poprowadzić ku pniu, tak by pokryły cały obszar pod drzewem. Zamiast bluszczu możemy zdecydować się na jeżynę trójbarwną (Rubus tricolor). Barwinek pospolity (Vinca minor) i barwinek większy (V. major) ozdobią takie stanowiska pięknymi kwiatami.
Innym rozwiązaniem jest umieszczenie pod drzewem donicy lub grupy donic wypełnionych ziemią kompostową. Jeśli zależy nam na żywych kolorach lata, posadźmy w nich niecierpki. Doskonale nadają się także paprotniki, np. paprotnik szczecinkozębny (Polystichum setiferum) lub wielkołuskowy (P. polyblepharum). Jeśli chcemy, aby rośliny pod drzewami wyglądały efektownie przez cały rok, doskonałym wyborem będą trzmielina (Euonymus fortunei) odm. Emerald Gaiety lub aukuba japońska (Aucuba japonica) odm. ‘Crotonifolia’.
Rośliny na ściany i murki
W żadnym innym miejscu rośliny nie prezentują się tak wyraziście jak posadzone przy murkach i ścianach. Wszystkie gatunki odpowiednie na te stanowiska możemy podzielić na pnącza oraz krzewy.
Podpory
Stosunkowo mało pnączy potrafi samodzielnie, bez żadnych podpór, piąć się po ścianach, płotach czy murkach. Winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia) przywiera dzięki wąsom czepnym, a bluszcze czy hortensja pnąca (Hydrangea petiolaris) za pomocą korzeni przybyszowych. Większość roślin pnących i krzewów, które możemy uprawiać pod ścianami, wymaga jednak odpowiednich podpór, przynajmniej w początkowym okresie wzrostu.
Ściany nasłonecznione
Ściany i ogrodzenia skierowane na południe to stanowiska dobrze nasłonecznione przez cały dzień, także zimą. Na takie miejsca rośliny dobieramy z dużą rozwagą, by nie tylko maksymalnie wykorzystać korzyści płynące z obfitości słońca, lecz także wykluczyć gatunki, które źle znoszą ostre słońce. Ściany i ogrodzenia skierowane na zachód tworzą także bardzo korzystne stanowiska, dobrze nasłonecznione w drugiej części dnia.
