Balkon
Balkony – to najczęściej spotykany element użytkowy i dekoracyjny budynku. Jego kształt i wielkość w ciągu wieków przybierał tak rozliczne formy, że nikt nie potrafi określić granicy jego dalszego rozwoju. Nowe rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe otwierają szerokie możliwości dla projektantów, pozwalając na bogate kształtowanie płaszczyzny elewacji.
Maxwell Ery w swojej książce pod tytułem „Fine Bulding” przedstawia walory i wartości użytkowe balkonu: „Balkon jest dla mieszkania tym, czym ogród dla domu: rozszerzeniem przestrzeni wypoczynkowej na otwarte powietrze, ucieczką od zamknięcia, kontaktem z naturę. Pierwszym zadaniem jest rozproszenie uczucia klaustrofobii przez otwarcie na przestrzeń otaczającą”. Balkon pozwala wyjść na zewnątrz, uciec od zamkniętego wnętrza, nawiązać kontakt z szeroką przestrzenią. Stwarza możliwość wielokierunkowej obserwacji życia ulicy, zewnętrznej zieleni.
Balkon powoduje stosunkowo niewielkie zacienienie niżej położonego pomieszczenia. Jego wadą jest brak osłony bocznej, zabezpieczającej przed wiatrem oraz ograniczenie jego używalności do miesięcy letnich i dni bezdeszczowych. Wadę tę można w pewnym stopniu usunąć budując szklane ścianki, zawieszając markizy, stosując rośliny pnące, z których — na odpowiednich podporach i kratach – można tworzyć zielone ścianki lub altanki.
Na formę i wielkość balkonu składa się inwencja projektanta, konstrukcja, dobór materiałów, kolorystyka, miejsce na elewacji. Balkony bywają małe, duże, pojedyncze, bliźniaki, łączone szeregowo, narożnikowe, w ryzalitach budynku. Różnią się nie tylko wielkością, ale i kształtem płyt balkonowych oraz balustrad.
Najwcześniej chyba pojawiły się balkony drewniane. Do tej pory spotyka się w małych miasteczkach i niektórych wsiach domy, których szczytowe ściany wyposażone są w balkony łączące się z pomieszczeniami mieszkalnymi poddasza. W wyższych domach (jednopiętrowych) zdobią często elewację frontową, nawet na całej jej długości. Nieodłącznym elementem tych balkonów są balustrady wykonane z desek w układach poziomych lub pionowych, często ozdobnie wycinanych. Balkony kamienne – to w przeszłości charakterystyczny element kamienic wielkomiejskich. Profilowane, kamienne płyty układano na bogato rozrzeźbionych wspornikach. Płyta była zwieńczona balustradą z kamiennych tralek. Pomimo swojej masy, kamienne balkony miały charakter ażurowych rzeźb i koronek; były doskonale wkomponowane w tło elewacji.
W XIX w. wykonywano balkony na wspornikach z belek stalowych, osiatkowanych i ozdobnie wykończonych sztukatorsko. Inną odmianą balkonów tego okresu było rozwiązanie wsporników i balustrad w odlewach żeliwnych. Ale dopiero w XX w. rozwiązania balkonów osiągnęły niespotykaną dotychczas rozmaitość. Podobnie jak płyty balkonowe, również balustrady przybierały różne kształty, a stosowanie różnorodnych materiałów-drewna, stali, kamienia, betonu, szkła i plastyku – pozwalało na bogate ich kształtowanie. Wielkie płaszczyzny budynków mieszkalnych z mrowiem balkonów są ilustracją podziału kubatury na niezliczoną ilość małych mieszkań, z prawem do własnego balkonu. Aby jednak te wytwory sztuki architektonicznej nie pozostały tylko sztuką dla sztuki, powinny być odpowiednio zagospodarowane. Balkon nie jest dodatkową komórką na wszelkie graty nie mieszczące się we wnętrzu. Nie jest też lamusem, gdzie przechowuje się chwilowo zbędne meble, paki i walizy, obite garnki i miednice. Balkon – podobnie jak przedpokój we wnętrzu – stanowi zewnętrzną wizytówkę mieszkania. Zobowiązuje to lokatorów do utrzymywania na nim takiego porządku, jak we wnętrzu; utrzymywanie porządku można by nazwać mini-programem: jest to porządkowe wymaganie bezwarunkowe; program rozszerzony będzie obejmował ozdobienie – w mniejszym lub większym stopniu – balkonu zielenią i kwiatami.
Dla ułatwienia przyszłym użytkownikom zagospodarowania balkonów, rozmieszczenie-a nawet wykonanie-pojemników powinno być przewidziane już na etapie projektu architektonicznego.
